Өзекті мәселе.
Қазіргі таңда қазақ мектептерінде оқып жүрсе де, қазақ тілінде еркін сөйлемейтін балалардың саны аз емес. Бұл мәселе баланың білім алуына, қазақша ойлау қабілетінің дамуына және ұлттық мәдениетке жақын болуына кері әсер етеді. Осыған байланысты арнайы тіл дамыту бағдарламасы қажет. Мұндай бағдарлама оқушылардың тілді күнделікті қарым-қатынаста қолдануын арттырып, олардың сөйлеу, тыңдау, оқу және жазу дағдыларын жетілдіруге бағытталуы тиіс.
Бағдарламаның мақсаты:
- Қазақ тілін меңгермеген немесе жеткілікті деңгейде сөйлемейтін балаларға көмектесу.
- Тілдік орта қалыптастырып, баланы қазақша ойлауға дағдыландыру.
- Қарапайымнан күрделіге қарай оқыту арқылы баланың сенімділігін арттыру.
- Балалардың қазақша сөйлесуге деген қызығушылығын ояту.
Бағдарламаның негізгі бағыттары:
- Тыңдалым (есту және түсіну қабілетін дамыту)
Қазақша әңгімелер мен диалогтарды тыңдату.
Күнделікті тұрмыстық сөздерді аудио арқылы үйрету.
Оқушыларға ертегілер, мультфильмдер, подкасттар тыңдатып, мағынасын түсіндіру.
- Айтылым (сөйлеу дағдыларын қалыптастыру)
Қарапайым сөздерден бастап сөйлемдер құрастыру.
Диалогтер мен рөлдік ойындар арқылы баланы сөйлету.
«Сөз жарыс», «Сөзді аяқта» сияқты ойындар ұйымдастыру.
Балаларға еркін сөйлеу мүмкіндігін беру, оларға қысым жасамау.
- Оқылым (оқу және мағынаны түсіну)
Қысқа, қарапайым мәтіндерді оқыту.
Мәтін бойынша сұрақтар қою арқылы түсінігін тексеру.
Оқушыларды қазақша кітап оқуға ынталандыру.
- Жазылым (жазу дағдыларын дамыту)
Қарапайым сөйлемдер жазуға үйрету.
Өз ойларын қысқаша жазбаша жеткізуге бағыттау.
Шығармашылық жазу тапсырмалары арқылы қызықтыру.
Бағдарламаны жүзеге асыру жолдары:
- Қазақ тілінде сөйлейтін орта қалыптастыру
Оқушыларды күнделікті өмірде қазақша сөйлеуге ынталандыру.
Сабақта және сабақтан тыс уақытта қазақша сөйлесуге жағдай жасау.
Қазақша сөйлейтін достарымен, мұғалімдермен көбірек қарым-қатынас орнатуға көмектесу.
- Тіл үйретудің ойын түріндегі әдістерін қолдану
«Суретпен сөйлеу» (балалар сурет бойынша әңгіме құрастырады).
«Сұрақ-жауап ойыны» (балалар бір-біріне қарапайым сұрақтар қойып, жауап береді).
«Рөлдік ойындар» (дүкен, дәріхана, мектеп жағдайларын бейнелейтін ойындар)
- Мультимедиялық құралдарды пайдалану
Қазақша мультфильмдер мен бейнероликтер көру.
Балаларға арналған қазақша әндер мен аудиокітаптарды тыңдау.
Оқу материалдарын интерактивті форматта ұсыну (мобильді қосымшалар, онлайн ойындар).
- Отбасы мен мектептің бірлескен жұмысы
Ата-аналарға қазақ тілінің маңыздылығын түсіндіру.
Үйде қазақша сөйлеу мәдениетін қалыптастыру.
Балаларды қазақша кітап оқуға баулу.
Қорытынды
Қазақ сыныптарында оқитын, бірақ қазақ тілінде сөйлемейтін балалар үшін арнайы тіл дамыту бағдарламасы өте маңызды. Бұл бағдарлама оқушылардың қазақша сөйлеу дағдыларын қалыптастыруға көмектесіп қана қоймай, олардың тілді меңгеруге деген қызығушылығын арттырады. Егер бала тілді қорықпай, еркін қолдана алатын ортада өссе, оның қазақша сөйлеуі жеңіл әрі жылдам қалыптасады. Сондықтан мұндай бағдарламаны іске асыру – қазақ тілінің болашағы үшін маңызды қадам.
